Kiedy pracodawca nie musi wypłacić odprawy pracownikowi?

Odprawa to ważne świadczenie pieniężne dla pracownika. Przysługuje przy zakończeniu zatrudnienia z określonych przyczyn. Prawo pracy precyzuje, kiedy pracodawca ma obowiązek ją wypłacić. Istnieją jednak sytuacje, gdy ten obowiązek nie powstaje.

Czym jest odprawa pracownicza?

Odprawa to jednorazowa rekompensata finansowa. Pracownik otrzymuje ją po ustaniu stosunku pracy. Ma zapewnić wsparcie finansowe podczas szukania nowej pracy. Odprawa nie jest wynagrodzeniem. Nie stanowi też odszkodowania. Jej wysokość często zależy od zarobków pracownika.

Przepisy dotyczące odpraw reguluje Kodeks Pracy. Zasady te określa też ustawa z 13 marca 2003 roku. Ustawa dotyczy rozwiązywania umów z przyczyn niezależnych od pracownika.

Kiedy pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę?

Pracodawca wypłaca odprawę w określonych sytuacjach. Muszą być spełnione trzy główne warunki. Po pierwsze, zakład pracy musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Po drugie, pracownik traci pracę z przyczyn go niedotyczących. Dotyczy to wypowiedzenia umowy przez pracodawcę. Obejmuje też rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Inicjatywa rozwiązania musi pochodzić od pracodawcy. Po trzecie, przyczyny te muszą być wyłącznym powodem ustania zatrudnienia.

Odprawa przysługuje przy zwolnieniach grupowych. Obejmuje też zwolnienia indywidualne. Przyczyny niezależne od pracownika to likwidacja stanowiska. To także zmiany organizacyjne w firmie. Mogą to być przyczyny ekonomiczne. Obejmuje to też upadłość firmy.

Prawo do odprawy mają pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę. Rodzaj umowy (określony czy nieokreślony) nie ma tu znaczenia. Pracownik musi mieć odpowiedni staż pracy.

Odprawa może mieć różne formy. Wypłaca się ją przy zwolnieniu. Przysługuje też odprawa emerytalna. Jest również odprawa pośmiertna.

Wysokość odprawy pracowniczej

Wysokość odprawy zależy od stażu pracy. Zależy też od wysokości wynagrodzenia. Dla stażu poniżej 2 lat odprawa wynosi jednomiesięczne wynagrodzenie. Przy stażu od 2 do 8 lat przysługuje dwumiesięczne wynagrodzenie. Powyżej 8 lat stażu odprawa to trzymiesięczne wynagrodzenie.

Maksymalna wysokość odprawy jest limitowana. Nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia. W drugiej połowie 2024 roku limit wynosi 64 500 zł brutto. Od 1 stycznia 2025 roku minimalne wynagrodzenie to 4 666 zł. Maksymalna odprawa w 2025 roku wyniesie 69 990 zł brutto.

Przy wyliczaniu odprawy stosuje się zasady ekwiwalentu za urlop. Wysokość odprawy uwzględnia różne składniki wynagrodzenia. Obejmuje premie i dodatki.

Pracodawcy mogą ustalać korzystniejsze warunki odpraw. Mogą to robić w regulaminach zakładowych. Takie ustalenia są dopuszczalne.

Kiedy pracodawca nie musi wypłacić odprawy?

Istnieje kilka sytuacji, gdy pracodawca nie płaci odprawy. Najważniejsza to utrata pracy z winy pracownika. Dotyczy to ciężkiego naruszenia obowiązków. Pracodawca nie płaci też, gdy umowa wygasa. Nie płaci przy osiągnięciu wieku emerytalnego lub rentowego. Chyba że przepisy stanowią inaczej (np. odprawa emerytalno-rentowa).

Odprawa nie przysługuje, gdy pracownik sam rozwiązuje umowę. Nie ma znaczenia, czy ma ważny powód. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do rozwiązania z winy pracodawcy dochodzi z inicjatywy pracownika.

Ważny jest rodzaj umowy. Umowy cywilnoprawne nie dają prawa do odprawy. Dotyczy to umów zlecenia i o dzieło. Pracownik na umowie o pracę na czas określony też może nie dostać odprawy. Dzieje się tak, gdy umowa wygasła z upływem terminu.

Wielkość firmy ma kluczowe znaczenie. Pracodawca w małej firmie nie musi wypłacić odprawy. Dotyczy to firm zatrudniających mniej niż 20 pracowników. Ten obowiązek powstaje powyżej tego progu zatrudnienia.

Odprawa nie przysługuje, jeśli odszkodowanie z ubezpieczenia jest wyższe. Dotyczy to odprawy pośmiertnej. Odszkodowanie z ubezpieczenia na życie może wykluczyć odprawę.

Pracodawca może odmówić wypłaty, gdy roszczenie się przedawniło. Roszczenie o odprawę przedawnia się po 3 latach. Liczy się od dnia, gdy odprawa stała się wymagalna.

Nie można uzależniać odprawy od dodatkowych warunków. Nie mogą to być warunki typu prowadzenie działalności. Nie mogą dotyczyć renty czy emerytury.

Rozwiązanie umowy na podstawie art. 53 KP też ma swoje zasady. Pracodawca może zwolnić bez wypowiedzenia. Dzieje się tak przy długiej niezdolności do pracy. Pracownik zatrudniony krócej niż 6 miesięcy traci prawo do odprawy. Chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej, np. przy świadczeniu rehabilitacyjnym.

Specyficzne przypadki i rodzaje odpraw

Odprawa emerytalno-rentowa przysługuje przy przejściu na emeryturę lub rentę. Jest jednorazowa. Nie można jej nabyć ponownie. Przysługuje w dniu rozwiązania stosunku pracy. Pracownik na świadczeniu rehabilitacyjnym może mieć prawo do odprawy. Jeśli umowa jest rozwiązywana na podstawie art. 53 KP, przysługuje odprawa. Jej wysokość wynosi 3-miesięczne wynagrodzenie.

Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie zmarłego pracownika. Należy się, gdy śmierć nastąpiła w czasie pracy. Przysługuje też, gdy pracownik pobierał zasiłek po ustaniu pracy. Obejmuje to zasiłek chorobowy. Prawo do odprawy mają uprawnieni członkowie rodziny. To małżonek i członkowie rodziny spełniający warunki renty rodzinnej. Wysokość zależy od stażu pracy. Wynosi od 1 do 6 miesięcy wynagrodzenia. Odprawa dzieli się równo między uprawnionych.

Pracownicy na urlopach zachowują prawo do odprawy. Dotyczy to urlopu wychowawczego. Obejmuje też urlop bezpłatny czy macierzyński. Usprawiedliwiona nieobecność nie wyklucza odprawy.

Co zrobić, gdy pracodawca odmawia wypłaty odprawy?

Niewypłacenie odprawy może mieć konsekwencje. Pracodawca może ponieść sankcje prawne. Pracownik ma prawo dochodzić swoich roszczeń. Może domagać się zapłaty wraz z odsetkami. Ma prawo do zwrotu kosztów procesu.

Masz 3 lata na dochodzenie roszczenia. Termin liczy się od daty wymagalności odprawy. Warto znać swoje prawa. W razie wątpliwości skonsultuj się ze specjalistą.

• Zapoznaj się z przepisami prawa pracy.
• Sprawdź warunki swojej umowy o pracę.
• Skonsultuj się z prawnikiem prawa pracy.
• Możesz złożyć pisemne odwołanie do pracodawcy.
• Skieruj sprawę do sądu pracy.
• Zawiadom Państwową Inspekcję Pracy.

Dochodzenie praw w sądzie pracy wymaga działania. Masz 21 dni od otrzymania wypowiedzenia na złożenie pozwu. Przy rozwiązaniu za porozumieniem stron udowodnij, kto był inicjatorem.

Podsumowanie

Odprawa pracownicza to istotne świadczenie. Przysługuje w wielu sytuacjach. Chroni pracownika przed skutkami utraty pracy. Pracodawca ma obowiązek jej wypłaty. Dotyczy to firm powyżej 20 pracowników. Musi nastąpić zwolnienie z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Wysokość zależy od stażu pracy. Ma swoje ustawowe limity. Istnieją jednak wyjątki. Pracodawca nie płaci odprawy przy zwolnieniu z winy pracownika. Nie płaci przy umowach cywilnoprawnych. Nie płaci też w małych firmach. Znajomość tych zasad jest kluczowa. Zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.

Porównanie maksymalnych kwot odprawy w 2024 i 2025 roku.

Wysokość odprawy w krotnościach miesięcznego wynagrodzenia w zależności od stażu pracy.

Zobacz także:

• Pracodawca spóźnia się z wypłatą – co zrobić i jakie są konsekwencje?
• Prawa pracującego rodzica: Zwolnienie na dziecko i zasiłek opiekuńczy
• Wsparcie finansowe dla pracodawców zatrudniających młodych – praktykanci, uczniowie, młodociani
• Kiedy zapłacić pierwszy ZUS po założeniu firmy? Terminy i korzyści ulg
• Kto płaci za zwolnienie lekarskie (L4) w 2025 roku?